تغذیه شیرخواران

کودک در ابتدا در مرحله نوزادی از شیر مادر تغذیه می‌کند. با بزرگتر شدن او مواد خوراکی دیگر نیز به فهرست غذایی او اضافه می‌شود تا زمانیکه او هم مانند دیگر افراد خانواده تغذیه کند. برخی مادران به راستی نمی‌دانند چه زمان می‌توان کودک را با موادی غیر از شیر تغذیه کرد و حتی گاهی نوع مواد غذایی و مقدار مصرف آنها را بخوبی نمی‌شناسند. در این مبحث سعی شده است در مورد غذاهای کمکی در سنین معین اطلاعاتی داده شود. شروع غذای کمکی از 6 ماه به بعد است که با فرنی آغاز می‌شود. بعد از فرنی، تغذیه کمکی کودک حریره بادام و پوره سیب زمینی و … است. کم کم تا یک سالگی، تنوع غذایی باعث رشد قوه چشایی کودک و کشف رنگها و مزه‌ها و بوهای مختلف توسط او می‌شود. با این کار کودک قدرت انتخاب پیدا می‌کند و این مرحله از رشد، اهمیت بسیار زیادی دارد.

شیر مادر بهترین و کاملترین غذا برای شیرخواران زیر 6 ماه می‌باشد و در این دوران شیر مادر به تنهایی به علاوه قطره مولتی ویتامین (از 15 روزگی) کلیه نیازهای تغذیه‌ای شیرخوار را تامین می‌کند. غذای کمکی برای شیرخوار باید پس از 6 ماهگی شروع شود، زیرا بعد از 6 ماهگی نیازهای غذایی شیرخوار به تنهایی با شیر برآورده نمی‌شود و لازم است علاوه بر شیر مادر، تغذیه کودک با غذاهای نیمه جامد نیز شروع شود. تغذیه تکمیلی علاوه بر تامین انرژی، دوران بسیار حساسی برای ایجاد عادات صحیح غذایی و استفاده از غذای سفره خانواده است. شروع تغذیه تکمیلی قبل از 6 ماهگی به دلیل آماده نبودن دستگاه گوارش شیرخوار برای پذیرش غذاهای دیگر غیر از شیر، اقدام نادرستی است. چون دستگاه گوارش کودک هنوز تکامل نیافته و با کوچکترین آلودگی به علت عدم رعایت بهداشت امکان ابتلا به عفونت‌ها از جمله اسهال افزایش می‌یابد و باعث کاهش یا توقف رشد شیرخوار می‌شود.

از طرف دیگر شروع زودرس تغذیه تکمیلی سبب کاهش مدت زمان مکیدن پستان مادر می‌شود. بعلاوه ممکن است غذای کمکی در مقایسه با شیر مادر، انرژی و مواد مغذی کمتری به کودک برساند که موجب اختلال رشد کودک و در نهایت سوءتغذیه او می‌شود. همچنین زود شروع کردن تغذیه تکمیلی احتمال بروز حساسیت به بعضی از مواد غذایی را در کودک افزایش می‌دهد. نتیجه‌ این که بهترین سن شروع غذای کمکی بعد از پایان ماه ششم زندگی است. البته‌ این به آن معنی نیست که باید دفعات شیردهی را کم کرد، بلکه باید مادر ترغیب شود هر زمان که کودک تمایل دارد شیر خود را به او بدهد و براساس سن کودک چند نوبت نیز غذای کمکی بعد از شیر مادر به او داده شود. اگر غذای کمکی دیر شروع شود کودک تمایل خود را به خوردن غذاهای دیگر و امتحان کردن مزه و طعم‌های جدید از دست می‌دهد. همچنین تکامل عمل جویدن به تعویق می‌افتد و کودک غذای دیگری جز شیر مادر و یا مایعات را نمی‌خورد که‌ این خود منجر به کم غذایی، اختلال رشد و سوء تغذیه می‌شود.

اصـــولــی که باید در مـــورد تغذیه تکمیلــــی رعایت شوند عبارتند از:

۱ ـ مواد غذایی باید از نظر مقدار و نوع به تدریج به غذای شیرخوار اضافه شود.

۲ـ ابتدا از یک نوع غذای ساده شروع و به تدریج مخلوطی از چند نوع غذا داده شود.

۳ـ از مقدار کم شروع و به تدریج بر مقدار آن افزوده شود. 

۴- بین اضافه کردن مواد غذایی مختلف حدود 7ـ5 روز فاصله لازم است. زیرا شیرخوار باید به یک نوع غذا عادت کند و بعد غذای جدید اضافه شود. اضافه کردن یک به یک مواد سبب می‌شود اگر کودک ناسازگاری به یک ماده غذایی داشته باشد شناخته شود و بتوان آن را از غذا حذف کرد. همچنین دستگاه گوارش کودک فرصت پیدا کند تا به غذا عادت کند.

۵- ابتدا باید غذا رقیق تهیه شود به طوری که غلظت آن کمی‌بیشتر از شیر مادر باشد. سپس به تدریج بر غلظت آن افزوده شود. سفت کردن تدریجی غذا سبب یاد گرفتن عمل جویدن می‌شود. 

۶- اگر در شروع غذای تکمیلی، شیرخوار به غذای خاصی بی‌میل بود، نباید در خوردن آن پافشاری کرد و می‌توان یک تا دو هفته آن غذا را حذف و سپس دوباره به او داد.

تحقیقات دانشمندان استــــــرالیایی نشان مــــی دهد :

کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده اند با هوشتر از کودکانی هستند که از شیر خشک تغذیه می کنند. پژوهشگران دانشگاه کوئینزلند با بررسی 4 هزارکودک به این نتیجه رسیدند هر چه کودک مدت طولانی تری از شیر مادر تغذیه شده باشد, بهره هوشی بالاتری خواهد داشت. سرپرست این محققان گفت: شیر مادر حدود 8 نمره بهره هوشی کودک را بالا می برد که قابل توجه و با اهمیت است .این گزارش می افزاید : احتمالا مادرانی که فرزندان خود را با شیر خودشان تغذیه می کنند علاقه و دلبستگی با کودک خود برقرار می کنند که به رشد ادراکی کودک کمک میکند. براساس این گزارش وجود اسیدهای چرب امگا در شیر مادر نیز به رشد ادراکی کودک کمک می کند علاوه بر ان شیر مادر حاوی پادتن های بیشتری است و از ابتلائ کودک به عفونتها پیشگیری می نماید.

سخـــــــن آخــــــــــــر

تغذیه با شیرمادر، میزان مرگ و میر نوزادان بر اثر عواملی مانند انواع عفونت ها و سندرم های منجر به مرگ ناگهانی و ضایعات دیگر را به میزان قابل ملاحظه ای کاهش می دهد.
شیر مادر حاوی موادی است که حتی از ابتلای نوزادان به ویروس اچ.آی.وی و انواع سرطان ها ممانعت می کند. محققان اعلام کردند نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند 20 درصد کمتر از سایر نوزادان دچار مرگ و میر می شوند و هر چه طول دوره شیردهی به نوزاد بیشتر باشد، خطرات مرگ و میر کاهش می یابد.