چگونه ورود نوزاد جدید را برای فرزند اول راحت تر کنیم؟
ورود نوزاد جدید به خانواده، تغییری بزرگ و شگرف در زندگی کودکان است. به‌ویژه فرزند اول ممکن است با احساساتی چون حسادت، سردرگمی یا بی‌توجهی روبه‌رو شود؛ چه کودک نوپای دوساله باشد و چه دانش‌آموز کلاس اول. در این مطلب، راهکارهایی کاربردی و مؤثر را بر اساس نظر متخصصان روانشناسی کودک مرور می‌کنیم تا به فرزندانمان کمک کنیم خواهر یا برادر جدیدشان را به‌عنوان همراهی دوست‌داشتنی بپذیرند.
واکنش‌های معمول فرزند اول به نوزاد جدید
کودکان بسته به سن‌شان واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند:
- وابستگی زیاد به والدین
- بازگشت به رفتارهای کودکانه مانند شب‌ادراری یا مکیدن شست
- نادیده گرفتن نوزاد یا حتی رفتارهای پرخاشگرانه
چرا کودکان نسبت به نوزاد جدید حسادت می‌کنند؟
کودکان، به‌ویژه فرزند اول، زمانی که شاهد تقسیم توجه والدین به نوزاد جدید هستند، ممکن است احساس ناامنی کنند. این حس ناامنی به شکل حسادت، ترس از دست دادن محبت یا رفتارهای پرتنش بروز می‌کند. درک علت این احساسات، اولین گام در کمک به کودک برای تطبیق با شرایط جدید است.
کمک به کودک زیر دو سال برای پذیرش خواهر یا برادر
فرزند زیر دو سال ممکن است هنوز درک روشنی از مفهوم خواهر یا برادر نداشته باشد، اما احساساتش واقعی است. طبق نظر دکتر فران والفیش، «کودک زیر دو سال هنوز به توجه کامل مادر نیاز دارد و ورود نوزاد می‌تواند باعث مقاومت و حسادت شدید شود.»
راهکارها:
- زمان خاص روزانه برای ارتباط دو نفره: حتی چند دقیقه وقت‌گذرانی انحصاری می‌تواند احساس امنیت ایجاد کند.
- احترام به احساسات کودک: در دام چانه‌زنی یا خواهش از فرزندتان نیفتید. اگر آن‌ها ناله می‌کنند که می‌خواهند شما آن‌ها را بغل کنید اما شما در حال شیر دادن به نوزاد هستید، بگویید: «ناراحتی که الان نمی‌توانم بغلت کنم. من هم ناراحتم. بیا کنار من بشین، وقتی کارم تمام شد، همدیگر را بغل کنیم!»
- تأکید بر بی‌نهایت بودن عشق والدین: کودک باید بداند که عشق والدین تقسیم نمی‌شود، بلکه گسترش می‌یابد. می‌توانید به آن‌ها بگویید که همیشه یک جایگاه ویژه در قلب شما برای آن‌ها وجود دارد و هیچ کس دیگری نمی‌تواند آن را بگیرد.
مدیریت حسادت در کودکان ۲ تا ۳ ساله هنگام ورود نوزاد
در این سن، کودکان با حسادت شدیدتری مواجه می‌شوند و ممکن است رفتارهای قبلی را دوباره نشان دهند؛ مانند درخواست شیر خوردن یا گریه برای پوشک.
راهکارها:
- بازتاب احساسات کودک به زبان ساده: «می‌دونی، بعضی وقتا آدم دلش می‌خواد دوباره کوچیک باشه.»
- بازی‌های تقلیدی مثل “نوزاد شدن”: این بازی‌ها فرصتی برای تخلیه احساسات و درک جایگاه جدید کودک فراهم می‌کنند.
- برجسته‌کردن مزایای بزرگ‌تر بودن: مثلاً «چه خوب که می‌تونی تنهایی لباس بپوشی!»
- ایجاد تغییرات محیطی پیش از تولد نوزاد: مثل انتقال کودک به تخت جدید یا مهد کودک، تا با ورود نوزاد همزمان نباشد.
چگونه کودکان ۴ تا ۶ ساله را برای خواهر یا برادر جدید آماده کنیم؟
کودکان پیش‌دبستانی یا کلاس اولی معمولاً درک بیشتری دارند، اما همچنان به توجه نیازمندند. اگر احساس کنند نادیده گرفته می‌شوند، ممکن است با رفتارهای ناراحت‌کننده واکنش نشان دهند.
راهکارها:
- وقت‌گذرانی روزانه با کودک بزرگ‌تر: حتی ۱۵ دقیقه تعامل با کیفیت تأثیر چشمگیری دارد.
- مشارکت دادن او در مراقبت از نوزاد: بگذارید کارهای ساده مثل آوردن پوشک را انجام دهد.
- تحسین رفتارهای مثبت با نوزاد: وقتی کودک رفتار مهربانانه‌ای دارد، بلافاصله آن را بازتاب و تقویت کنید.
واکنش کودکان ۷ تا ۸ ساله به تولد خواهر یا برادر
در این سن، کودک بیشتر درون‌ریزی دارد و ممکن است احساساتش را با رفتارهایی مثل لجبازی، بی‌توجهی یا حرف‌نشنوی نشان دهد.
راهکارها:
- گفتگو درباره تغییرات و شنیدن نظرات کودک: فضایی برای ابراز نگرانی‌ها فراهم کنید.
- همدلی از طریق اشتراک خاطرات مشابه: مثلاً بگویید که خودتان هم زمانی خواهر یا برادری تازه داشتید.
- ایجاد تعامل مثبت با نوزاد در قالب بازی یا کمک: این کار می‌تواند حس مشارکت و تعلق ایجاد کند.
نکات کلیدی در کاهش حسادت بین خواهر و برادر
- احساسات منفی کودک را نادیده نگیرید؛ شنونده باشید.
- شوخی و بازی را ابزار تخلیه هیجانی قرار دهید.
- رفتارهای مثبت با نوزاد را برجسته کنید.
- به فرزندتان کمک کنید تا نکات مثبت داشتن خواهر یا برادر را ببیند. به عنوان مثال، آن‌ها می‌توانند چیزهایی را به خواهر یا برادرشان آموزش دهند، و همیشه همدیگر را دوست خواهند داشت. همچنین به فرزندتان بیاموزید که از شادی نوزاد لذت ببرد (مانند زمانی که لبخند می‌زند یا چیز جدیدی یاد می‌گیرد).
👩⚕️ مشاور تخصصی تربیت کودک در کنار شماست
اگر احساس می‌کنید شرایط از کنترل خارج شده یا نیاز به راهنمایی حرفه‌ای دارید، مشاوران خانواده در سایت همدردی همراه‌تان هستند. برای دریافت مشاوره تخصصی به لینک زیر مراجعه کنید.
