نقش تقلید در تربیت فرزند؛ از الگو بودن تا الگو ساختن

یکی از ابزارهای مهم تربیت فرزند، چیزی است که تقریباً در همه خانه‌ها پیدا می‌شود: تقلید. در واقع، «تقلید در تربیت فرزند» یکی از بنیادی‌ترین سازوکارهای یادگیری کودک است. کودک از همان لحظه‌ای که چشم باز می‌کند، نگاهش به پدر و مادر است؛ کسانی که اولین و اثرگذارترین الگوهای زندگی او هستند. اگر این فرصت درست استفاده شود، بسیاری از رفتارهای درست و ارزشمند می‌توانند از مسیر تقلید در کودک نهادینه شوند.

تخریب هم = تخریب فرزند (تأثیر مستقیم بر تقلید در تربیت فرزند)

وقتی پدر و مادر، یکدیگر را جلوی چشم کودک تحقیر می‌کنند، از هم بدگویی می‌کنند یا رفتارهای آمیخته با بی‌احترامی نشان می‌دهند، در واقع تصویر قهرمانانه‌ای را که کودک از والدین دارد تخریب می‌کنند. نتیجه چه می‌شود؟ والد دیگر نمی‌تواند الگوی موثری برای فرزند باشد و کودک یکی از مهم‌ترین ستون‌های رشد شخصیتی‌اش را از دست می‌دهد.

بچهٔ بی‌الگو وجود ندارد؛ کودک همیشه در حال تقلید است

اگر والدین نتوانند الگوی سالمی برای فرزند باشند، کودک به‌سرعت به‌سمت الگوهای بیرون از خانواده می‌رود: دوست، هم‌کلاسی، چهره‌های مجازی یا حتی شخصیت‌های خیالی. این‌جاست که احتمال انتخاب الگوهای اشتباه بالا می‌رود. گاهی هم کودک در نبود یک الگوی قابل اعتماد، خودش را معیار قرار می‌دهد و به سمت خودبینی و انزوا می‌رود؛ مسیری که اصلاح آن بعدها بسیار سخت خواهد بود.

شخصیت خودتان را حفظ کنید؛ والد الگوی زندهٔ تربیت فرزند است

الگو بودن قرار نیست والدین را به مجسمه‌های خشک و بی‌احساس تبدیل کند. پدر و مادر می‌توانند با فرزندشان بازی کنند، شوخی کنند و رابطه‌ای گرم بسازند؛ اما در کنار آن با عمل و رفتارشان، معنای مسئولیت‌پذیری را نشان دهند: مطالعه کردن، کمک کردن به دیگران، احترام به همسر، انجام کارهای خانه و پایبندی به فعالیت‌های ارزشمند. این ترکیب متعادل است که کودک را به‌طور طبیعی جذب می‌کند.

الگوهای فرزندت را رصد کن؛ مدیریت تقلید در تربیت فرزند

بچه‌ها فقط از پدر و مادر الگو نمی‌گیرند. دوستان، معلمان، چهره‌های محبوب و حتی فضای مجازی هم بخشی از جهان الگویی آنان است. والدین باید بدون سخت‌گیری و تحکم، این الگوها را زیر نظر داشته باشند. اگر الگوی خوبی وجود دارد، آن را تقویت کنند و اگر الگوی نامناسبی در زندگی فرزند هست، با ظرافت و تدبیر درباره‌اش صحبت کنند، نه اینکه با برچسب و تحقیر کودک را از آن جدا کنند. فشار مستقیم معمولاً نتیجهٔ معکوس می‌دهد.

آدم‌حسابی‌ها را نشانش بده؛ شرط ساختن الگوهای درست

اگر شما الگوی مناسب برای فرزندتان پیدا نکنید، فضای مجازی این کار را برایش انجام می‌دهد. پس بهتر است والدین، مطابق علاقه و سن کودک، الگوهای واقعی و سالم معرفی کنند: ورزشکار اخلاق‌مدار، هنرمند متعهد، نویسنده ارزشمند یا شخصیت‌های اصیل فرهنگی و دینی. کودک باید بتواند تفاوت میان «آدم‌حسابی» و «آدم‌ناحسابی» را از طریق تجربه و مشاهدهٔ شما درک کند.

تقلید را کی کنار بگذارد؟ عبور از تقلید در تربیت فرزند

در آستانهٔ بلوغ، زمان آن می‌رسد که فرزند از تقلید صرف عبور کند و به مرحلهٔ تحلیل و استدلال برسد. این طبیعی است که نوجوان حتی الگوهای خودش را نقد کند؛ چه شما باشید چه افراد دیگر. از این نقد نترسید. این همان فرصتی است که نشان می‌دهد فرزند در حال پختگی فکری است. کمکش کنید که مسیر انتخاب آگاهانهٔ ارزش‌ها و رفتارها را یاد بگیرد.

منبع: مجموعه مطالب برگرفته از کتاب تربیت کودک نوشتهٔ استاد علی صفائی حائری.