راهکارهای نوین تربیت فرزند نوجوان و ارتباط با آنان: از چالش تا همدلی
روابط مثبت و حفظ ارتباط
برای تربیت فرزند نوجوان باید اقتضائات این دوره را به خوبی بشناسید. در دوران نوجوانی، اغلب پیش می‌آید که والدین و فرزندان زمان کمتری را با هم سپری می‌کنند. طبیعی است که نوجوانان بخواهند زمان‌هایی را به تنهایی یا با دوستان و افراد خارج از خانواده بگذرانند.
بند رابطه را پاره نکنید!
اما نوجوانان همچنان به روابط قوی با والدین نیاز دارند تا در مواجهه با چالش‌های نوجوانی، احساس امنیت و آرامش کنند. اینکه بدانند شما برای عشق و حمایت از آن‌ها حضور دارید، به فرزندتان اعتماد به نفس می‌دهد تا چیزهای جدید را امتحان کند و ایده‌ها، علایق و روابط جدید را کشف کند.
دو نوع ارتباط در تربیت فرزند نوجوان
حفظ ارتباط با فرزند نوجوانتان به معنای ایجاد صمیمیت عاطفی از طریق در دسترس بودن و پاسخگویی به اوست. این فقط به معنای گذراندن وقت در کنار هم نیست.
ایجاد ارتباط می‌تواند به دو صورت باشد:
- اتفاقی (غیر برنامه‌ریزی شده): یعنی از تعاملات روزمره برای ایجاد صمیمیت استفاده کنید.
- برنامه‌ریزی شده: یعنی زمانی را برای انجام کارهایی که هر دوی شما از آن لذت می‌برید، با هم برنامه‌ریزی کنید.
خیلی خوب است که هر دو نوع ارتباط را در رابطه‌تان با فرزندتان داشته باشید.
اگر ارتباطتان را با فرزندتان حفظ کنید، در موقعیت خوبی قرار می‌گیرید تا متوجه هر مشکلی که ممکن است فرزندتان داشته باشد، بشوید. همچنین احتمال بیشتری دارد که فرزندتان برای حل مشکلاتش به شما مراجعه کند. این موضوع برای سلامت عمومی و سلامت روان فرزندتان بسیار مهم است.
ارتباط اتفاقی (غیر برنامه‌ریزی شده) با نوجوانان
ارتباط اتفاقی راهی برای استفاده از تعاملات روزمره برای ایجاد روابط مثبت است. بهترین فرصت‌ها برای ارتباط اتفاقی زمانی است که فرزندتان صحبت را با شما شروع می‌کند. این معمولاً به این معنی است که او حال و هوای صحبت کردن دارد.
نکاتی برای ارتباط اتفاقی در تربیت فرزند نوجوان :
- کاری را که انجام می‌دهید متوقف کنید و روی لحظه تمرکز کنید. مثلاً، گوشی خود را زمین بگذارید یا صفحه کامپیوتر خود را ببندید. حتی برای چند ثانیه، تمام توجه خود را به فرزندتان بدهید. ارتباط زمانی بهترین نتیجه را می‌دهد که این پیام را منتقل کنید که در حال حاضر، فرزندتان مهم‌ترین چیز برای شماست.
- هنگامی که فرزندتان با شما صحبت می‌کند، به او نگاه کنید. در تربیت فرزند نوجوان بسیار اهمیت دارد که واقعاً به آنچه می‌گوید گوش دهید. این پیام را منتقل می‌کند که آنچه فرزندتان می‌گوید برای شما مهم است.
- ابراز علاقه کنید. فرزندتان را تشویق کنید تا در مورد آنچه می‌گوید بیشتر توضیح دهد و دیدگاه‌ها، نظرات، احساسات، انتظارات یا برنامه‌های او را بررسی کنید.
- بدون قطع کردن، قضاوت یا اصلاح، گوش دهید. هدف شما این است که با فرزندتان باشید، نه اینکه نصیحت کنید یا کمک کنید، مگر اینکه از شما بخواهد.
- فقط حضور داشته باشید. مثلاً، ممکن است زمانی که فرزندتان پشت میز در حال مطالعه است، شما در آشپزخانه باشید. نوجوانان فقط از اینکه بدانند شما در دسترس هستید، سود می‌برند.
- در تماس باشید. مثلاً، اگر تمام وقت با فرزندتان زندگی نمی‌کنید یا برای مدتی از خانه دور هستید، پیامک‌های روزانه ارسال کنید. اما سعی کنید سوالات زیادی نپرسید، زیرا ممکن است برای فرزندتان دخالت تلقی شود.
- همچنین می‌توانید فعالانه برای ایجاد فرصت‌های ارتباط اتفاقی تلاش کنید. مثلاً، برخی از نوجوانان زمانی که با هم کاری انجام می‌دهید، مانند آشپزی، پیاده‌روی یا مرتب کردن، راحت‌تر صحبت می‌کنند. اما اگر فرزندتان نمی‌خواهد صحبت کند، مکالمه را اجبار نکنید. به جای آن، منتظر فرصت دیگری باشید.
ارتباط برنامه‌ریزی شده با نوجوانان
در تربیت فرزند نوجوان ارتباط برنامه‌ریزی شده به فرزندتان نشان می‌دهد که می‌خواهید با او وقت بگذرانید.
زندگی‌های شلوغ و زمان بیشتر جدا از هم می‌تواند گذراندن اوقات خوش با هم را دشوار کند. به همین دلیل باید برای آن برنامه‌ریزی کنید. نوجوانان همیشه مشتاق گذراندن وقت با والدین خود نیستند، اما ارزش دارد که حداقل گاهی اوقات اصرار کنید که این کار را انجام دهند.
نکاتی برای ارتباط برنامه‌ریزی شده در تربیت فرزند نوجوان:
- زمانی را برای با هم بودن برنامه‌ریزی کنید. باید زمانی را پیدا کنید که برای هر دوی شما مناسب باشد. در ابتدا، کوتاه نگه داشتن زمان می‌تواند کمک کننده باشد.
- به فرزندتان اجازه دهید انتخاب کند که چه کاری انجام دهید و از او پیروی کنید. این کار فرزندتان را ترغیب می‌کند که بخواهد با شما وقت بگذراند. همچنین امتحان کردن فعالیت‌هایی که فرزندتان در آن متخصص است، سرگرم کننده است – آموزش یک مهارت جدید به شما می‌تواند اعتماد به نفس فرزندتان را تقویت کند.
- روی لذت بردن از همراهی فرزندتان تمرکز کنید. سعی کنید یک شریک مشتاق باشید و فعالانه با کاری که فرزندتان انجام می‌دهد همکاری کنید. خود فعالیت کمتر از سرگرمی مشترک و صحبت کردن با فرزندتان اهمیت دارد.
- علاقه‌مند و پذیرنده باشید، نه اینکه فرزندتان را اصلاح کنید یا نصیحت کنید. کنار گذاشتن نقش آموزش و مربیگری آسان نیست، اما این زمانی برای ایجاد و بهبود رابطه شماست. بنابراین اگر اشتباهی می‌بینید یا راه آسان‌تری برای انجام کاری می‌بینید، بدون اظهار نظر از آن بگذرید.
- به تلاش خود ادامه دهید و مثبت بمانید. در ابتدا، ممکن است فرزندتان به اندازه شما مشتاق شرکت در این فعالیت‌ها نباشد. در ابتدا زمان‌های برنامه‌ریزی شده را کوتاه نگه دارید، و فرزندتان از این زمان با شما لذت خواهد برد.
نوجوانانی که روابط پایدار، گرم، مبتنی بر اعتماد و باز با والدین خود دارند، بهتر می‌توانند استقلال خود را توسعه دهند و به بزرگسالانی مسئولیت‌پذیر تبدیل شوند. همچنین احتمال بیشتری دارد که در مواجهه با موقعیت‌های پرخطر مانند سیگار کشیدن یا ویپینگ، مصرف الکل یا سایر مواد مخدر، فعالیت جنسی و استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی یا بازی‌های ویدیویی، موفق عمل کنند.
غلبه بر موانع ارتباط
فرزندتان از گذراندن وقت با شما اجتناب می‌کند
بهره‌مندی از فرصت‌های روزمره برای ارتباط، مانند گپ زدن در حین رانندگی، می‌تواند به شما در غلبه بر این مانع کمک کند.
اگر فرزندتان تمایلی به گذراندن وقت با شما ندارد، می‌توانید موارد زیر را امتحان کنید:
- در ابتدا، زمان را کوتاه نگه دارید. مثلاً، بعد از مدرسه، یک فنجان قهوه در کافه مورد علاقه فرزندتان میل کنید.
- به جای برنامه‌ریزی از قبل، راه‌های خودجوش برای گذراندن اوقات با کیفیت پیدا کنید.
- از فرزندتان بخواهید کارهایی را که دوست دارد با شما انجام دهد، پیشنهاد دهد و لیست او را بررسی کنید.
- از فناوری برای ارتباط با فرزندتان استفاده کنید. ارسال میم‌های خنده‌دار یا پیامک می‌تواند به شما در حفظ ارتباط کمک کند، اما زیاده‌روی نکنید.
- تسلیم نشوید. ممکن است کمی طول بکشد، اما هر چه زمان بیشتری را با هم بگذرانید، هر دوی شما می‌توانید آرامش بیشتری داشته باشید. در تربیت فرزند نوجوان صبور باشید.
فرزندتان از صحبت کردن با شما در مورد کارهایی که انجام می‌دهد، امتناع می‌کند
اگر از مکالمات اتفاقی در طول روز نهایت استفاده را ببرید، ممکن است شما و فرزندتان احساس نزدیکی بیشتری کنید. هر گپ کوچک، فرصتی برای گوش دادن و صحبت کردن به روشی آرام و مثبت است.مشاوره تربیت فرزند با مشاوران همدردی
احساس می‌کنید فقط شما در حال تلاش هستید
اگر با فرزندتان مهربان و ملاحظه‌کار باشید، این می‌تواند به ایجاد حسن نیت و احساسات مثبت کمک کند. اغلب، کارهای ساده تفاوت بزرگی ایجاد می‌کنند – مثلاً، گفتن لطفاً، در آغوش گرفتن، زدن ضربه آرام به پشت، در زدن قبل از ورود به اتاق خواب، پختن غذای مورد علاقه یا برنامه‌ریزی فعالیت‌های سرگرم‌کننده غافلگیرکننده.
این رویکرد، حتی اگر فرزندتان مشارکت نمی‌کند، محیط مثبت‌تری ایجاد می‌کند. حتی زمانی که احساس نمی‌کنید، سعی کنید کارهای مهربانانه انجام دهید. این کار، الگوی خوبی برای فرزندتان ایجاد می‌کند و همچنین به او کمک می‌کند ارزش گذراندن وقت با شما را ببیند.
هنگامی که در تربیت فرزند نوجوان احساس می‌کنید فقط شما در حال انجام تمام کارها هستید، سعی کنید به خاطر داشته باشید که این مرحله معمولاً می‌گذرد.
منابع
Efrati, Y. (2023). Risk and protective factors profiles predict addictive behavior among adolescents. Comprehensive Psychiatry, 123, Article 152387. https://doi.org/10.1016/j.compsych.2023.152387.
Guan, S-S.A., & Fuligni, A.J. (2016). Changes in parent, sibling, and peer support during the transition to young adulthood. Journal of Research on Adolescence, 26(2), 286-299. https://doi.org/10.1111/jora.12191.
Kapetanovic, S., & Boson, K. (2022). Discrepancies in parents’ and adolescents’ report on parent-adolescent communication and associations to adolescents’ psychological health. Research and Reviews, 41(7), 4259-4270. https://doi.org/10.1077/s12144-020-00911-0.
Rankin Williams, L., & Anthony, E.K. (2015). A model of positive family and peer relationships on adolescent functioning. Journal of Child and Family Studies, 24(3), 658-667. https://doi.org/10.1007/s10826-013-9876-1.
Vaterlaus, J., Mitchell, B., Troy, E., & Schmitt-Wilson, S. (2019). Parent-child time together: The role of interactive technology with adolescent and young adult children. Journal of Family Issues, 40(15), 2179-2202. https://doi.org/10.1177/0192513X19856644.
Warren, R., & Aloia, L. (2018). Parent-adolescent communication via mobile devices: Influences on relational closeness. Journal of Family Issues, 39(15), 3778-3803. https://doi.org/0.1177/0192513X18793924.
