اعتیاد چطوری یقه‌مان را می‌گیرد و چطور معتاد درمان می‌شود؟
اعتیاد یک مبارزه پیچیده و عمیقاً شخصی است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از رایج‌ترین سوالاتی که توسط کسانی که شاهد تسلیم شدن عزیزی به اعتیاد بوده‌اند پرسیده می‌شود این است: چرا آنها؟ چرا برخی افراد معتاد می‌شوند در حالی که دیگران – که ممکن است در معرض همان مواد یا تجربیات قرار گرفته باشند – معتاد نمی‌شوند؟
این سوال پاسخ واحدی ندارد، اما تحقیقات و تجربه بالینی به چندین عامل کلیدی اشاره می‌کنند که آسیب‌پذیری فرد در برابر اعتیاد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. درک این عوامل می‌تواند به ما کمک کند با همدلی و بینش بیشتری به اعتیاد نزدیک شویم و مهم‌تر از آن، کسانی را که با آن دست و پنجه نرم می‌کنند به ابزارهای مورد نیاز برای غلبه بر آن مجهز کنیم.
شبکه پیچیده عوامل خطر اعتیاد
اعتیاد مسئله‌ای مربوط به ضعف اراده یا شکست اخلاقی نیست. این یک وضعیت چندوجهی است که تحت تاثیر عوامل بیولوژیکی، روانشناختی و محیطی قرار دارد. در اینجا پنج عامل اصلی که باعث می‌شود برخی افراد معتاد شوند و برخی دیگر نه، آورده شده است.
1. تجربیات تلخ گذشته و درد عاطفی
ارتباط مستندی بین تروما – به ویژه در دوران کودکی – و اعتیاد وجود دارد. تجربیات تلخ مانند سوء استفاده، غفلت یا قرار گرفتن در معرض خشونت می‌تواند شیمی مغز را تغییر دهد و افراد را به سمت مواد یا رفتارهایی سوق دهد که تسکین موقتی از درد عاطفی فراهم می‌کند. در بسیاری از موارد، اعتیاد به عنوان خوددرمانی آغاز می‌شود، تلاشی برای فرار از زخم‌های عمیقی که توسط تجربیات گذشته به جا مانده است.
با این حال، همه کسانی که تروما را تجربه می‌کنند معتاد نمی‌شوند. انعطاف‌پذیری، حمایت اجتماعی و دسترسی به مراقبت‌های بهداشت روان می‌تواند احتمال روی آوردن به مواد به عنوان یک مکانیسم مقابله‌ای را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
2. اختلالات سلامت روان
بسیاری از افرادی که با اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کنند، شرایط همزمان سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را نیز تجربه می‌کنند. این اختلالات می‌تواند یک مبارزه درونی ایجاد کند که استفاده از مواد را به عنوان یک تسکین – حداقل به طور موقت – جلوه دهد.
متاسفانه، اعتیاد فقط مشکلات سلامت روان را در طول زمان بدتر می‌کند. چرخه استفاده از مواد و پریشانی عاطفی خودبه‌خود تکرار می‌شود و رهایی از آن را دشوارتر می‌کند. درمان یکپارچه که هم به اعتیاد و هم به شرایط زمینه‌ای سلامت روان می‌پردازد، برای بهبودی طولانی‌مدت ضروری است.
3. ژنتیک و شیمی مغز
علم نشان داده است که ژنتیک نقش مهمی در خطر اعتیاد دارد. مطالعات نشان می‌دهد که تقریباً نیمی از احتمال ابتلا به اعتیاد در فرد ارثی است. برخی از افراد ممکن است استعداد ژنتیکی داشته باشند که نحوه پاسخ سیستم پاداش مغزشان به مواد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به عنوان مثال، برخی از افراد پاسخ دوپامین فوق‌العاده قوی به الکل یا مواد مخدر را تجربه می‌کنند، که این احساس را لذت‌بخش‌تر و استفاده مکرر را تقویت می‌کند. برخی دیگر ممکن است کمبود طبیعی در سطح دوپامین داشته باشند، که باعث می‌شود به دنبال تحریک خارجی برای احساس پاداش باشند.
4. تاثیرات اجتماعی و محیطی
محیطی که فرد در آن رشد می‌کند و زندگی می‌کند، نقش حیاتی در شکل‌دهی رفتارهای مرتبط با اعتیاد دارد. عواملی مانند فشار همسالان، سابقه خانوادگی مصرف مواد و قرار گرفتن در معرض محیط‌های پر استرس می‌تواند خطر اعتیاد را افزایش دهد.
به عنوان مثال، کسی که در خانواده‌ای بزرگ شده است که مصرف مواد مخدر یا الکل در آن عادی تلقی می‌شود، ممکن است استفاده از مواد را به عنوان راهی قابل قبول برای مقابله با چالش‌های زندگی ببیند. از سوی دیگر، افرادی که سیستم‌های حمایتی قوی، الگوهای مثبت و راهبردهای مقابله‌ای سالم دارند، بیشتر احتمال دارد در برابر کشش اعتیاد مقاومت کنند.
5. ویژگی‌های شخصیتی و مکانیسم‌های مقابله‌ای
در حالی که ایده “شخصیت اعتیادآور” همچنان مورد بحث است، برخی از ویژگی‌های شخصیتی با خطر اعتیاد بالاتر مرتبط هستند. افرادی که بسیار تکانشی، هیجان‌طلب یا در تنظیم احساسات مشکل دارند، ممکن است بیشتر مستعد رفتارهای اعتیادآور باشند.
از سوی دیگر، کسانی که مکانیسم‌های مقابله‌ای قوی دارند – مانند ذهن‌آگاهی، مهارتهای حل مسئله و انعطاف‌پذیری عاطفی – بهتر مجهز هستند تا استرس و احساسات دشوار را بدون توسل به مواد مدیریت کنند.
غلبه بر اعتیاد: 4 گام به سوی بهبودی
در حالی که درک “چرا” اعتیاد مهم است، گام بعدی دانستن چگونگی غلبه بر آن است. بهبودی یک سفر شخصی است، اما راهبردهای خاصی می‌تواند این روند را موفق‌تر کند.
1. کمک حرفه‌ای بگیرید
اعتیاد یک وضعیت پیچیده است که اغلب نیاز به مداخله حرفه‌ای دارد. چه از طریق درمان، مشاوره یا برنامه‌های توانبخشی، جستجوی کمک از متخصصان آموزش دیده در درمان اعتیاد می‌تواند ساختار و پشتیبانی مورد نیاز برای بهبودی پایدار را فراهم کند.
2. یک سیستم حمایتی بسازید
انزوا به اعتیاد دامن می‌زند، در حالی که ارتباط باعث بهبودی می‌شود. احاطه کردن خود با دوستان حامی، خانواده یا یک گروه بهبودی می‌تواند تشویق و پاسخگویی را فراهم کند. گروه‌های حمایتی مانند الکلی‌های گمنام (AA) یا معتادان گمنام (NA) جامعه و تجربیات مشترکی را ارائه می‌دهند که می‌تواند زندگی را تغییر دهد.
3. به درد عاطفی زمینه‌ای رسیدگی کنید
از آنجایی که اعتیاد اغلب از درد عاطفی حل نشده ناشی می‌شود، بهبودی واقعی مستلزم رسیدگی به علل ریشه‌ای است. درمان، یادداشت‌برداری و خوداندیشی می‌تواند به افراد کمک کند تروماهای گذشته را پردازش کنند، راهبردهای مقابله‌ای سالم‌تر را توسعه دهند و حس ارزشمندی خود را بازسازی کنند.
4. راهبردهای مقابله‌ای جدید را توسعه دهید
جایگزینی رفتارهای اعتیادآور با جایگزین‌های سالم برای بهبودی طولانی‌مدت بسیار مهم است. ورزش، مدیتیشن، سرگرمی‌ها و تعیین هدف می‌تواند منافذ مثبتی برای استرس و مبارزات عاطفی فراهم کند. یادگیری راه‌های جدید برای مقابله با چالش‌های زندگی بدون تکیه بر مواد، کلید شکستن چرخه اعتیاد است.
امید برای آینده
اعتیاد ممکن است مانند یک هزارتو بدون راه خروج به نظر برسد، اما بهبودی برای همه امکان‌پذیر است. درک اینکه چرا برخی افراد معتاد می‌شوند و برخی دیگر نه، می‌تواند به ما کمک کند با شفقت و وضوح بیشتری به این موضوع نزدیک شویم.
مهم نیست که اعتیاد چقدر عمیق ریشه دوانده است، تغییر همیشه در دسترس است. با حمایت مناسب، کمک حرفه‌ای و تعهد به بهبودی، افراد می‌توانند زندگی خود را پس بگیرند، هدف خود را دوباره کشف کنند و آزادی پایدار را پیدا کنند.
برای کسانی که با اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کنند – یا کسانی که عزیزی دارند که چنین است – امید فقط یک احتمال نیست. یک واقعیت است که می توان آن را با آغوش باز پذیرفت. اعتیاد درمان دارد…
- ترجمه مقاله‌ی «چرا برخی افراد معتاد می‌شوند در حالی که دیگران نه؟» به قلم دکتر گرگوری جانتز، منتشر شده در سایت و نشریه سایکولوژی تودِی.
تا چه اندازه مشاوه فردی می تواند روی فرد بدون تغییر سایر عوامل کمک کننده باشد
مشاوره فردی به این معنا نیست که تنها به تغییر فرد کمک می کند. بلکه به فرد مشاوره می دهد که جنبه های مختلف اثر گذار روی اعتیادش را بشناسد و برای آنها هم روش های کار را پیشنهاد می دهد. مثلا مشاور با شرح حال گرفتن از فرد معتاد به او کمک می کند که چگونه شبکه های حمایتی خود را مدیریت کند.